Waar is het water gebleven?
Publication date: 25-04-2020Kijken we naar de neerslag-jaartotalen dan zien we een stijgende trend. Nederland is nu gemiddeld 130 mm natter dan 100 jaar geleden. Kijken we naar de laatste 20 jaar dan herkennen we de dalende trend, met vooral droge jaren in 2003 (683 mm) en 2018 (607 mm). De kans op droge zomers en de frequentie van hoosbuien nemen toe: klimaatverandering laat zich voelen.
In Januari 2020 begonnen we onze nieuwsbrief met de volgende zinnen: “Droogte hield ons de eerste 3 kwartalen van 2019 in zijn greep. Het jaar 2018 eindigde met een fors neerslagtekort waardoor 2019 ook nog eens droog begon. Door de vele neerslag in de afgelopen winter werden we getrakteerd op artikelen in de landbouwpers dat we er al weer bijna waren wat betreft het grondwaterniveau, hoewel er natuurlijk regionale verschillen waren.
Nu zijn we amper het eerste kwartaal 2020 uit en slaat de droogte weer toe. Het KNMI geeft aan dat het neerslagtekort nu al groter is dan in 1976. Het neerslagtekort wordt opgetekend in de periode 1 april - 30 september en berekend op basis van het verschil tussen verdamping en neerslag vanaf 1 april. Deze informatie zegt alleen maar dat de eerste 20 tot 25 dagen van april droger verlopen dan die in 1976 en kan ons daarom een verkeerde indruk geven van de hoeveelheid hemelwater die bodem en grondwater hebben opgenomen uit een voorliggende periode én die uiteindelijk beschikbaar is voor onze gewassen door directe opname en indirect via beregening, door het wortelgestel.
Over droogte hebben we al eerder geschreven in 2018, 2018/2019 en in 2020. Klik op de link voor meer informatie.
Een goede bodemstructuur is daarom essentieel om ons gewas van voldoende vocht (en lucht) te voorzien. In een bodem met een goede structuur infiltreert water gemakkelijk, zodat er relatief weinig afspoelt en op hellingen erosie beperkt voorkomt. Een goede bodemstructuur kent ook een goede interne drainage zodat water diep kan doordringen zodat de maximale opslagcapaciteit (veldcapaciteit) van boven- en ondergrond wordt benut. Tevens verloopt de aanvulling van het grondwater daardoor beter. In een bodem met een goede structuur wortelt een gewas gemakkelijk en diep en kan zo water en nutriënten opnemen.
Het gaat dus allemaal om de bodemstructuur die een bodem droogtetoleranter maakt. Veel van onze landbouwbodems hebben geen goede bodemstructuur. Landbouwmachines worden steeds groter en zwaarder, en dat heeft, ondanks bredere banden en lagere bandendruk, geleid tot bodemverdichting (Sukkel en Pulleman, 2016). In Nederland heeft 45% van de landbouwbodems te maken met verdichting (van den Akker et. al). Hierover hebben wij in onze vorige nieuwsbrief geschreven. Een voorbeeld uit de praktijk laat de afbeelding hiernaast zien. Dit maisgewas wortelt slechts tot 35-40 diepte en heeft daardoor geen toegang tot water in de diepere ondergrond.
Bodemverdichting kan tot opbrengstderving van 20% leiden (Boerderij, 2019). Om de invloed van de effectieve bewortelingsdiepte op het beschikbare bodemvocht te illustreren hebben we voor twee bewortelingsdiepten (40 en 80 cm) het verloop van de hoeveelheid beschikbaar bodemvocht (uit hangwater) in de periode januari ‘16 - maart ‘20 uitgezet. De onderstaande grafiek illustreert dan een ondiepere beworteling die tot een groter en langduriger vochttekort leidt. Tevens zien we dat het vochttekort in de zomer van 2018 extreem is en dat in de winter 2018/19 de periode dat er aanvulling van het grondwater plaatsvindt zeer kort is. De winter van 2019/20 laat weer een duidelijk herstel zien. Naast hangwater speelt namelijk ook grondwater via capillaire opstijging een rol bij de vochtvoorziening van het gewas. Naarmate de diepte van beworteling minder is en het grondwater dieper, zal grondwater geen of slechts een kleine bijdrage kunnen leveren aan het voor het gewas benodigde vocht.
Wat kunnen we zelf doen?
Door werk te maken van een goede bodemkwaliteit kunnen we de perioden van droogte beter doorstaan. Belangrijk voor een goede bodemstructuur is de kwaliteit van het poriënsysteem. Grote poriën laten water door, belangrijk voor de interne drainage en luchttransport. Kleinere poriën houden water vast. Een goede bodemstructuur heeft een goede verdeling over grote en kleine poriën, zodat gewaswortels (én bodemleven) over voldoende lucht en water kunnen beschikken en zo ook voldoende water en/of nutriënten kunnen opnemen. Binnen grenzen kunnen we deze poriënverdeling verbeteren door te sturen op de Ca/Mg verhouding van de bodem. De ideale Ca/Mg verhouding stellen we vast met een Kinsey-Albrecht analyse van Soil Services Int. die tevens handvatten geeft om deze te bereiken. Zie hiervoor ook ons item ‘Een bewogen jaar ligt achter ons’.
In een gezonde, vruchtbare bodem zal een gewas diep wortelen terwijl nutriënten vooral worden onttrokken aan de bovengrond. In tijden van droogte en straks tijdens de zomer, ook gecombineerd met hitte, is het gewas in staat om voldoende water uit de ondergrond op te halen zodat de turgor en temperatuur (door koeling) van het gewas op peil blijven. Dankzij dit water kan de plant via de open huidmondjes transpireren en CO2 opnemen zodat de fotosynthese en dus groei doorgaan. Het bodemvocht in de ondergrond is echter arm aan nutriënten en zonder extra voeding zullen vooral de onderste bladeren langzaam vergelen en sterven. Een bladbemesting is dan aan te bevelen. Een bladbemesting toedienen aan een ondiep wortelend gewas is echter veel minder effectief en kan zelfs schadelijk zijn.
De ‘N-xt strategie’ in deze situatie is gericht op het standhouden van de vitale functies, zoals foto- en eiwitsynthese, turgor en functioneren van huidmondjes. De N-xt Bladmeststof bestaat uit een N(P)+sporen formulering, eventueel afgewisseld met N-xt NKS bladmeststof formulering. De opname van N-xt bladmeststoffen is veel beter dan bladmeststoffen op basis van sulfaat of nitraat. Onder andere het sporenelement Zink is belangrijk voor efficiënt watergebruik. Ook de Boriumvoorziening verdient aandacht. De mobiliteit van Borium is nu laag. Borium speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van wortels en groeipunten. Bij grassen ondersteunt Borium de hergroei na maaien.
Ervaring leert dat 1x spuiten in grasland met 25-30 ltr/ha met een N-xt Bladmeststof voldoende is, eventueel af te wisselen met N-xt NKS bladmeststof. Teveel stikstof resulteert in hoge concentraties niet verwerkte stikstof in het ingekuilde gras met het risico van nitreuze dampen na het inkuilen. Houd ook het melkureum in de gaten. Het gebruik van Ferti-Vital, alleen of als toevoeging in deze bespuiting, kan de nadelige effecten beperken. In mais stelt een stikstofovermaat de afrijping van de plant uit waardoor het hakselmoment naar achter schuift. Vrije stikstof in bijvoorbeeld aardappelen, vaak als nitraat in de plant aanwezig, maakt een gewas aantrekkelijk voor luizen waardoor er weer andere problemen kunnen ontstaan en er meer gewasbeschermingsmiddelen noodzakelijk zijn. In aardappelen zijn 3-6 bespuitingen van 20-30 ltr/ha mogelijk.
Er is geen Quick-Fix
Een Quick-Fix voor droogteproblemen is er niet. Werken aan bodemkwaliteit en droogtetolerantie verdient langjarige aandacht voor de bodem waarin het bodemactivatie programma (SAP) op basis van Kinsey-Albrecht een essentiële rol kan spelen.
De vraag die wij stellen is constant “wat is de beste aanpak?” Zijn dat bladmeststoffen of zijn er betere, structurelere alternatieven. Voor ons staat de gezondheid van de bodem centraal en daarmee het beste voor U, uw gewas en/of vee.
Wilt u meer weten naar aanleiding van deze nieuwsbrief?
Neem dan contact op met onze adviseurs.
Neem dan contact op met onze adviseurs.